7 języków w 3 minuty w cenie 1, czyli...

...o dwóch takich, których oferty znalazłam w wirtualnym koszu.

Gdy przez dłuższy czas przemieszczasz się po stronach o danej tematyce, nie umyka to programom nastawionym na reklamę - gdyby SPAM i wirtualne bannery zachęcające do kupienia kursu językowego przychodziłyby do mnie w formie listów i ulotek, to nie musiałabym się przejmować rozpałką do kominka aż do emerytury moich wnuków. Kilkuletnie dobijanie się o uwagę w końcu się opłaciło i z czystej ciekawości postanowiłam sprawdzić dwie cudowne metody podrzucone do mojej skrzynki.

Emil Krebs był niemieckim poliglotą żyjącym na przełomie XIX i XX wieku. Ponoć pod koniec życia miał władać w piśmie i mowie 68 językami. Ponoć, bo głównym źródłem tej rewelacji była jego żona, ALE - patrząc na biografię Krebsa nie jest trudno w to uwierzyć. Wiemy, że w gimnazjum uczył się 12 języków (cztery w planie zajęć, pozostałe z własnej inicjatywy), na studiach jego miłością został chiński, który opanował na tyle dobrze, by zostać tłumaczem niemieckiego poselstwa wysłanego do Pekinu. Wiemy, że kiedy pracował w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, znał języków 40 (co Ministerstwo odnotowało w dokumentach). Wiemy, że miał biblioteczysko domowe, w którym można było odnaleźć książki w 110 językach, które końcem końców zostały przekazane do Biblioteki Kongresu w Waszyngtonie. Wiemy, że mózg Krebsa został wsadzony do słoja ku chwale nauki i w tymże mózgu w ośrodku Broki (części odpowiedzialnej za generowanie mowy) znaleziono ciekawe rzeczy.

Emil Krebs przechadzający się po Pekinie...

... i jego biblioteczka, czekająca cierpliwie w Berlinie.

Natomiast NIE wiemy, czy na sukces Krebsa składał się jakiś cudowny, bezwysiłkowy sposób uczenia się. Tym bardziej, że z relacji pani Krebsowej wynikało, że mąż studiował języki starą, dobrą, morderczą, jakże niemiecką metodą gramatyczno-tłumaczeniową: najpierw tona gramatyki, potem jeszcze więcej czytania, potem mnóstwo przekładania. Widać jednak to zła kobieta była, bo najpierw wydarła od małżonka przepis na Metodę, otruła niewykrywalną trucizną i sprzedała sekret BigSchoolowi (który bał się, że ludzie przestaną wydawać ciężkie dolary na nieskuteczne kursy i drogie podręczniki) i potem kłamała ludziom w żywe oczy, że biegłość osiąga się ciężką, wielogodzinną pracą. Mimo niecnych knowań, metoda Krebsa ujrzała w końcu światło dzienne i każdy może jej dostąpić na stronie ją promującej: KLIK!

Metoda Emila Krebsa pozwoli Ci zacząć mówić komunikatywnie w języku obcym już w 10 dni! Zadziw swoimi umiejętnościami znajomych, rodzinę a nawet obcokrajowców! Metoda Krebsa była doskonalona od ponad 40 lat. Każda lekcja była opracowywana naukowo tak, aby materiał pozostał na stałe w Twojej głowie - już po jednym odsłuchaniu. Wystarczy, że usiądziesz wygodnie i zaczniesz słuchać. Pozwól, aby kurs wykonał całą pracę za Ciebie. Wchłoniesz język, jak gąbka wodę! Bez książek, bez żmudnego powtarzania, bez wysiłku!
Płynna komunikacja! W 10 dni! Bez wysiłku! Po jednym odsłuchaniu! Jak gąbka! Kurs polegający tylko na słuchaniu oparty o dorobek gościa, który pierwszych kilku języków nauczył się bez kontaktu z nejtivami, pewno kaset gramofonowych słuchał!
Nawet nie mam za bardzo pomysłu, jakby się tu poznęcać nad czymś tak oczywistym, więc przejdę do konkretów.

Z rzeczy oczywistych: łał, właściciele stają naprawdę na głowie, żeby gwizdnąć nam trochę grosza i danych. Już na dzień dobry wyskakuje przebiegłe okienko, prosząc o podanie meila. Bezustannie trwa oferta specjalna próbująca nam wcisnąć, że oto mamy niepowtarzalną okazję kupić świętego Graala za połowę ceny. Metodę zachwala Ekspert, niejaki Adam Frankiewicz, profesor i politolog - co prawda Google nigdy o takim nie słyszało, ale widać BigSchool go kropnął i usunął po nim wszelki ślad za mówienie Prawdy. Metodę zachwala Prasa, czyli takie znamienite tytuły, jak edulandia.pl (która cytowanego artykułu już nie zawiera - o ile kiedykolwiek zawierała), Ling Mag (fałszywka egzystująca tylko po to, by piać o Metodzie K.) czy Fakt (...). Na dole odpowiednio przesiane komentarze z Fejsa, na te z pytaniami administrator nieustannie odpowiada numerem do konsultanta. Co chwila wyskakuje okienko z dobrą nowiną: pani Zdzisława z Psidołów Mniejszych kupiła kurs 5 sekund temu! Na dole znajduje się czat pozwalający na rozmowę z konsultantem - kiedy go nie ma (spoiler: nigdy go nie ma), czat prosi o zostawienie numeru telefonu, oddzwonimy. Dwie zakładki z AUteNtycZNyMi wypowiedziami i nagraniami ZACHWYCONYCH klientów. Dostęp do lekcji próbnej (mimo opcji wybrania dowolnego języka, w praktyce dostaje się tylko pokaz z wersji angielskiej) wymaga podania numeru telefonu. Dół strony zdobią fikcyjne odznaki jakości i nagrody, generalnie, ŁAŁ.

Z rzeczy mniej oczywistych: jeżeli chodzi o metodę-metodę, mamy tu do czynienia z wrzucaniem ziarenek prawdy do bagna pełnego bajdurzeń - ktoś wyraźnie liczył na to, że nieobeznana osoba, która coś tam słyszała, coś na wszelki wypadek sprawdziła, w końcu da się złapać. Prawdą jest, że był taki facet jak Emil Krebs, bzdurą jest, "że poświęcił swoje życie badaniom nad procesami nauki języków" u dzieci. Prawdą jest, że smarkacze świetnie przyswajają język "ze słuchu", bez wsparcia podręczników do gramatyki, ale to nie oznacza, że "twój mózg jest o wiele bardziej rozwinięty, dzięki czemu jesteś w stanie jeszcze bardziej przyspieszyć ten proces" - mózg dorosłego człowieka całkowicie inaczej opanowuje nowy język i na pewno go nie chłonie jak gąbka. "Za jej [metody] pomocą szkoli się agentów FBI" - najpierw można się pośmiać, potem dostrzec ziarnieńtuńko prawdy. Swego czasu szpiegów próbowano uczyć języka metodą audiolingwalną (z solidnie podrasowanym behawioryzmem), która koncentrowała się na słuchaniu i powtarzaniu nagrań. Przy czym zapewniam Was, że nie były to żadne magiczne materiały do odsłuchania na raz, tylko żmudne, monotonne powtarzanie w kółko tych samych lub niemal identycznych zdań w celu ich automatyzacji.

Obecnie dostępnych jest 11 języków, a każda zakładka składa się z list zalet, dla których warto się tego narzecza uczyć, "Potoczny X Vs Szkolny X", zapewnianie, że to wszystko Bardzo Takie Naukowe Certyfikowane jest i ciekawostki. Widać wyraźnie, że pisaniem marketingowych części zajęła się jedna osoba, a do sekcji językowej zatrudniono za psie pieniądze drugą, żyjącą na co dzień w alternatywnym wymiarze z alternatywną interpunkcją i alternatywnym rozwojem języków. Co tam ciekawego możemy się chociażby dowiedzieć o chińskim?

Mandaryński odnosi się do dialektów chińskich, których używa się w północnych i południowo-zachodnich Chinach. Do celów naukowych i dydaktycznych, te dialekty są łączone w jeden dialekt, który jest podstawą języka chińskiego, właśnie przez to zwany po prostu mandaryńskim.
Nie wiem, co poeta miał na myśli, ale nie. Język chiński dzieli się na grupę północną i południową, przy czym w skład tej pierwszej wchodzi m.in. dialekt pekiński, na którym oparty jest standardowy język mandaryński, szef wszystkich szefów, którego wszyscy uczą się w szkole. Ufff.

Dobra, ale co nas, szarych Kowalskich, obchodzi, jak tam se profesory dzielą te języki, my chcemy konkretów dotyczących uczenia się i jak to w życiu mi się przyda. No to może spróbujmy koreańskiego:

Weź książkę i spróbuj nauczyć się koreańskiego na własną rękę i dopiero wtedy zobaczysz jak trudne jest to zadanie. Nowoczesny system pisma koreańskiego hangul używa alfabetu składającego się z 24 liter, natomiast w szkołach Korei Południowej nadal dzieci są uczone 1800 znaków hanja, starożytnego pisma, które bazowało na chińskim. Często, oba te systemy się mieszają. Mimo, iż praktyka ta nie jest już używana w Korei Północnej, to Korea Południowa nadal używa tego systemu i trzeba niestety znać oba, aby być w stanie poprawnie odczytać coś po koreańsku. Jednak jeśli chcesz nauczyć się mówić po koreańsku i być w stanie utrzymać dłuższą konwersację z native speakerem z Korei, nie jest wymagane abyś poświęcał setki godzin na nauce 2000 znaków.
Przynajmniej ostatnie zdanie jest całkowitą prawdą - by mówić po koreańsku, nie trzeba umieć pisać. Ale na tym dobre wiadomości się nie kończą! By czytać i pisać po koreańsku nie trzeba też znać hanja, które w koreańskopołudniowej szkole nie obowiązuje od ponad 40 lat (w przeciwieństwie do KPółnocnej, która miała je znieść, ale ponoć dalej uczy się jej obowiązkowo dzieci - autor nie rozróżnia jednego kraju od drugiego?)! Nauka hanja funkcjonuje trochę jak łacina: można się jej uczyć nieobowiązkowo na dodatkowych lekcjach, czasem kontynuowanie poznawania znaków oferują wydziały humanistyczne na uniwerkach. W życiu codziennym można się bez hanja doskonale obejść. Dwa, trzy znaki można znaleźć na całą stronę serwisu informacyjnego, wmieszane w nagłówki artykułów, najczęściej jednak służą celom dekoracyjnym - znajdziemy je na co dzień na lampionach, wizytówkach starszych osób (choć i oni od tego odchodzą), witrynach sklepów czy opakowaniach produktów, przy czym w przypadku tych trzech ostatnich niemal zawsze towarzyszy obok zapis w hangulu. Tak więc nie dajcie się zastraszyć, póki nie planujecie czytać naukowych artykułów o historii czy średniowiecznej poezji koreańskiej, uczenie się nieużywanych niemal przez nikogo 2000 znaków przez setki godzin w celu pogadania o pogodzie w Seulu jest bardzo dziwną fanaberią.

Koreańska puszka MĘSKIEJ herbaty. Widzimy na niej dwa znaki hanja: jeden oznaczający mężczyznę, 男 (kor. 남 - /nam/) oraz 茶, czyli herbatę (kor. 차 - /cha/, można go dostrzec w czerwonym kwadraciku). 

(Zainteresowanych tematem zapraszam do notki poświęconej alfabetowi koreańskiemu.)

Klikajmy dalej.

W dzisiejszych czasach ludzie pracujący w rządzie oraz dyplomaci, którzy potrafią mówić po wschodnio-arabsku są bardzo cenieni, gdyż jest to umiejętność, która bardzo ułatwia kontakty z ważnymi partnerami biznesowymi i nie tylko. (...) Dodatkowo arabskiego raczej nie uczy się w szkołach językowych, właśnie dlatego mimo, iż jest to ważny język mało ludzi wysila się, aby zdobyć umiejętność mówienia w nim.

Z jakiegoś tajemniczego powodu autor tekstu uparł się na jakiś "wschodnio-arabski" (zgaduję, że chodzi o dialekt wschodni, zwany też lewantyńskim), choć te największe dialekty są mniej-więcej równe pod względem statusu - dlaczego to akurat wschodni miałby ułatwiać kontakty biznesowe, pozostaje tajemnicą.

Druga rzecz, że arabskiego to by ludzie uczyć się chcieli i to nie jest tak, że nie sięgają z lenistwa po leżące na ziemi dolary i oferty pracy. Głównym problemem jest to, JAKIEMU arabskiemu powinniśmy poświęcić czas. Czysto teoretycznie jest coś takiego, jak MSA (Modern Standard Arabic). Dzięki niemu możemy zapoznać się z arabskimi mediami, ale guzik nam pomoże w życiu codziennym, bo w normalnych rozmowach każdy używa swojego dialektu. O ile w MSA można się jeszcze porozumieć z ludźmi dobrze wykształconymi (i to jako-tako, bo i oni rozumieją go głównie biernie), tak im biedniejszy kraj i wyższy analfabetyzm, tym mniej przydatne MSA się staje. Nie ma arabskiego dialektu, który zostałby zrozumiany wszędzie, żaden też nie jest na tyle silny i rozpowszechniony, by można było się go uczyć w ciemno i liczyć na profity niezależnie od tego, w który świat arabski nas los rzuci. Co gorsza, to nie jest tylko kwestia innego akcentowania i wymowy, w grę wchodzą całe zestawy odmiennego słownictwa i zasad gramatycznych, więc i strategia "to robaczek i to robaczek, nauczę się jednego i jakoś zrozumiem inne" odpada. W takim układzie trudno szkołom językowym postawić na taką odmianę, by zebrać wystarczając ilość zainteresowanych kursantów.

[Komiks ze strony Itchy Feet.]

(-Dzień dobry! Chciałbym nauczyć się arabskiego.

-Świetnie! Którego?

-Eee... tego środkowowschodniego?

-Jest kilka bardzo różnych odmian! Współczesny Standardowy Arabski jest używany oficjalnie i na uniwersytetach, a także w telewizyjnych wiadomościach i gazetach, więc jest bardzo ważny. Ale prawie nikt nim nie mówi na co dzień. Klasyczny arabski jest potrzebny do czytania Koranu, no, głównie. Ale niektórzy nie rozróżniają między MSA a KA! Ha, ha! No i w nim także nie mówi się na ulicy. By mówić po arabsku, musisz wybrać dialekt. Większość programów telewizyjnych i filmów jest w egipskim, więc raczej jest powszechnie rozumiany. Inne dwie duże opcje to daridża i lewantyński, znany też jako wschodni, oczywiście nawzajem niezrozumiałe. Jest jeszcze sudański i ten z rejonu Zatoki Perskiej, no i wszystkie te dialekty mają swoje subdialekty i lokalne odmiany...

-To jest zdecydowanie zbyt skomplikowane. Zamiast tego nauczę się chińskiego.

-Świetnie! Którego?)

Hiszpański jest jednym z najbardziej fonetycznych języków na całym świecie. Wiedząc jak przeliterować słowo od razu wiemy jak je wymówić. Dlatego też hiszpańskiego uczy się bardzo szybko i łatwo.

Długo myślałam, co kryje się pod hasłem "najbardziej fonetyczny na świecie" i nie mam lepszego pomysłu niż to, że rozchodzi się o bogactwo fonetyczne, choć to dalej nie ma sensu. Po pierwsze, jeżeli język, którego arkany chcesz zgłębić reklamuje się bogactwem fonemów, to wiedz, że masz przerąbane. To po prostu oznacza w praktyce, że będzie trzeba się nauczyć nowych dźwięków, których przez bardzo długi czas nie będziesz w stanie usłyszeć ani wypowiedzieć. Po drugie, akurat i na szczęście standardowy hiszpański dość słabo wypada w tym zestawieniu. Wg strony PHOIBLE ma ledwo 25 segmentów (gdy tymczasem polski ma ich 37, a francuski i angielski - 40), co dla nowicjuszy jest  bardzo dobrą wiadomością.

Teza, że hiszpańskie proste i dobre bo można przeliterować i to daje wiedzę tajemną jak mówić, łamie mi mózg. Porzucam temat.

Te wszystkie klasyfikacje języków, rodzaje pisma i tak dalej są dobre dla nerdów i resztę guzik mogą obchodzić. Ale co każdego potencjalnego ucznia powinno obchodzić, to to, że część przykładowych zdań podanych na stronie jest błędna: "Wie späd ist es?" zamiast niemieckiego "Wie spät ist es?", jakieś "Que hora_ São?" w miejsce portugalskiego "Que horas são?", "Do You speak English?" w filmiku promującym metodę...

Próbowałam dotrzeć, co właściwie zamawiający ten kurs otrzymują i nie mogę znaleźć nikogo, kto skorzystałby z innego języka niż angielski. Przy czytaniu wypowiedzi tych, co zdecydowali się na lekcje lengłydża, czuć wyraźny posmak słodkiej cytryny - po odjęciu tych wszystkich "akcent dobry", "lektor niezły", "nie ma tej denerwującej muzyczki przed każdym nagraniem", "wiadomo, nie można nauczyć się języka w dwa tygodnie, ale to dobry start" wychodzi na to, że to najzwyklejsze w świecie nagrania do prostych rozmówek (typu robienie zakupów czy pytanie o drogę), które spokojnie można nabyć za znacznie niższą cenę czy nawet znaleźć za frajer na YouTube. Nie brzmi jak coś, na co warto wyłożyć 167 złotych (w wiecznej obniżce z 297) i dołożyć do tego swoje dane osobowe.

"Metoda" "Krebsa" to wstrętna manipulacja i żerowanie na cudzej niewiedzy, ale trzeba przyznać, że ktoś się przy tej wstrętnej manipulacji i żerowaniu orobił. No nagrał te sztuczne wiadomości, no zrobił tego fałszywego czata, no zapłacił te złoty dwadzieścia jakiemuś gimnazjaliście za teksty do sekcji z opisem języków, generalnie coś się dzieje na tej stronie. A TYMCZASEM U KONKURENCJI...

Ci, którzy szukają materiałów do nauki języka, szybko mogą zostać odwiedzeni w spamie przez meila reklamującego metodę niejakiego Collinsa. Po kliknięciu na link zostaniecie przeniesieni na Bardzo Naukową Stronę "Global Science Review", gdzie znajdziecie artykuł o Allenie Collinsie (tak, tak jak ten amerykański muzyk rockowy), szwedzkim multipoliglocie* i dowiecie się o jego supermetodzie pozwalającej opanować w dwa tygodnie to, czego normalnie uczymy się przez rok na kursie. Czego natomiast się nie dowiecie, toto, że ten geniusz jest ścigany przez FBI i musi co jakiś czas zmieniać swoją tożsamość. Całkiem niedawno strona prezentowała go jako Magnusa Carlssona (tak, tak jak ten szwedzki disco piosenkarz), a jeszcze wcześniej reklamował się pod nazwiskiem Lauridsen (tak, tak jak ten amerykański kompozytor).

(Screeny pochodzą z bloga Kłopotliwy Klient.)

* - Z 10 lat temu brytyjski profesor zajmujący się głównie wielojęzycznością, Richard Hudson, rozróżnił poliglotów od hiperpoliglotów, ludzi posługujących się przynajmniej 12 językami. Osobiście nie spotkałam się z tym podziałem w pracach innych autorów, ale rzeczywiście taki termin funkcjonuje. Natomiast nie ma na pewno czegoś takiego, jak "multipoliglota" (czy nie brzmi to jak określenie osoby wielojęzycznej użytej w procesie klonowania?) i z mojego doświadczenia wynika, że z tym hasłem można się natknąć w trzech sytuacjach: przy czytaniu o sensacyjnych umiejętnościach poliglotów na stronie typu "Pudelek", przy przeglądaniu serwisów próbujących wcisnąć badziewne kursy językowe i przy natknięciu się na buców, którzy w wielojęzycznym gronie chcą założyć elitarny klub, co by się oddzielić od plebsu. Koniec dygresji, wracajmy do Collinsa.

Zadziwisz znajomych, bla bla bla, swobodnie będziesz mówił w 14 dni, ple ple ple, z tyłka wzięta liczba Polaków porzuciła już tradycyjne metody, coś tam coś tam... O, jest i opis, co tam ciekawego Collins (O ILE NAPRAWDĘ TAK SIĘ NAZYWASZ) wymyślił. Ano nic, stara banialuka "wykorzystujesz tylko kilka procent potencjału swojego mózgu!" wciąż w cenie. Fiszki zawierające słówka i obrazki mają rzekomo uruchamiać obie półkule mózgowe (jakby któraś była wyłączona...) i powodować automatyczną naukę owocującą 200 słówkami na dzień (LOL!). I... to w zasadzie wszystko.

Niemałą uciechę sprawiło mi odkrycie, że... wszystkie potencjalne linki na stronie są fałszywką - nawet część fejsbukowa to 100% szachrajstwo. Śmiało, spróbujcie odpowiedzieć na czyjś komentarz, dać mu lajka albo obejrzeć jego profil. Podobnie "artykułem" nie da się podzielić na portalach społecznościowych ani go wydrukować. Są dwie drogi dalszego progresu: możemy albo kliknąć pogodę (która przeniesie nas na portal z prognozami), albo link z promocją kursu u dołu / dowolny inny dział pod tytułem strony / datę w górnym rogu (!), by przenieść się na stronę sklepu. Tam stockowa rodzinka wychwala kurs pod niebiosa, Stockowy Właściciel Szkoły Językowej tłumaczy, jak to multimedialne fiszki uruchamiają prawdziwe aktywatory ośrodka pamięci (...co) i tworzą pięciokrotnie silniejsze powiązania słowa w mózgu. Kilkakrotnie dostajemy zapewnienie, że w razie niezadowolenia pieniądze zostaną zwrócone natychmiastowo, cała kwota, 100% gwarancji, znaczek jakości i słowo harcerza. Skoro tak, to czemu nie, i nie zważając na brak adresu firmy, numeru telefonu do konsultanta czy regulaminu wypełniamy formularz, przelewamy pieniążki i czekamy. I to czekamy w napięciu, bo scenariusz może pójść w różnych kierunkach: jedni twierdzą, że po tygodniach czekania żadnych materiałów nie dostali, mimo zapewnień konsultanta, że "paczka w drodze". Inni po tygodniach czekania żadnych materiałów nie dostali, a pod podanym numerem nikt się nie odzywał. Znaczna większość wydaje się otrzymywać w przesyłce płyty CD, które są uszkodzone lub po prostu puste. Szczęśliwcy, którym trafiły się płyty dające się odpalić odkrywają, że nie tylko podane fiszki nie są multimedialne - okazuje się to wyjątkowo pomerdanym grochem z kapustą, gdzie na chybił-trafił wrzucone są takie arcyprzydatne na początkującym poziomie słówka jak "bluszcz", "małża", "tulipan", "szczelina na listy", "listwa", "trzepak"... A z liczb z jakichś tajemniczych powodów podane jest tylko 2 i 50. W pewien pokręcony sposób jestem tym wszystkim oczarowana.

Z pewnością mniej oczarowani są ci, którzy wyłożyli na ten "kurs" niezły grosz. "Firma" reklamująca się Collinsem/Lauridsenem/Carlssonem/KolejnymSkandynawem to EasyPhrases (z równolegle funkcjonującą stroną EasyPhrases) od dobrych kilku lat działa w Sieci i mimo fatalnej reputacji wciąż reklamowane są przez WirtualnąPolskę czy Onet.
Już miałam zawiesić tę notkę, gdy właśnie dostałam reklamę od tych samych cwaniaczków, tym razem pod przykrywką magazynu "Discover". Fejkowy fejsbuk, te same hasełka i sformułowania, stockowi klienci i identyczne opinie, działające linki prowadzące tylko w jedną stronę, ten sam brak danych sprzedawcy. Ale są i zmiany: magazyn dorobił się okładki najnowszego numeru, oszuści wycierają sobie teraz gębę prawdziwymi poliglotami (tj. Andrzejem Gawrońskim i kardynałem Giuseppe Mezzofantim), a w zakładce "Gwarancja" sam dyrektor marketingu i sprzedaży, Anna Górska, swoim podpisem zapewnia o uczciwości transakcji. Jak możecie się domyślić, zdjęcie pani dyrektor można znaleźć na shutterstock - wyskakuje przy takich tagach jak "ceo" czy "businesswoman".

A wiecie, co jest najlepsze w tej zakładce? Wielki, czerwony napis "UWAŻAJ NA PODRÓBKI I NIEUCZCIWĄ KONKURENCJĘ". Trzeba przyznać, że mają niezły rozmach w swojej bezczelności. 

Trochę było śmieszno, trochę straszno, mam nadzieję, że ta edukacyjna wycieczka okazała się pouczająca. Morał na dziś: dobre metody dobrymi metodami, ułatwianie sobie życia ułatwianiem sobie życia, ale nic nie zastąpi na dzień dzisiejszych długich godzin ćwiczeń i ślęczenia nad materiałami.

Z wyrazami szacunku
Kazik